निवेदिता प्रसंग

आदिशक्तीच्या जागरणाच्या नऊ रात्री. त्यानिमित्त अभिवादन- शक्तीस्वरूपा सारदा मां आणि शक्तीस्वरूपा भगिनी निवेदिता. योगायोगाने आज भगिनी निवेदिता यांचा स्मृतिदिन. अन्य अनेक थोरांप्रमाणे त्याही अवघ्या ४३ व्या वर्षी हे जग सोडून गेल्या. दूर कुठल्या आयर्लंडची ही कन्या, भारतमातेची ललामभूत सुपुत्री ठरली. ज्ञान, अध्ययन, लेखन, शिक्षण, सेवा, क्रांतिकार्य यात विलक्षण योगदान देऊन त्या गेल्या.

त्यांच्या जीवनातील छोटासा प्रसंग- एकदा रात्रीच्या वेळी एक क्रांतिकारक त्यांना भेटायला येतो. त्या त्याच्याशी बोलतात, विचारपूस करतात आणि जेवण झालं का विचारतात. तो म्हणतो, दोन दिवसांपूर्वी झालं होतं. त्या त्याला जेवायला बसवतात. त्याच्यासमोर ताट ठेवतात. तो जेवतो आणि झोपी जातो. त्यांना सोबत करायला असलेली मुलगी त्यांना विचारते- तुम्ही स्वत: चार दिवस जेवलेल्या नाहीत. मग त्याला का दिलंत तुमचं ताट? त्या फक्त एकच वाक्य उच्चारतात- मी या सगळ्यांची आई आहे.

आई आणि बाई यातला महान भेद किती सहजतेने सांगितला निवेदितांनी. सृजन म्हणजे फक्त जन्माला घालणे नव्हे. या विश्वातील नवनवोन्मेशशाली कोट्यवधी सृजनासाठी गाडून घेणारं प्रत्येक तत्व म्हणजे आई. जन्माला घालणं, संगोपन आणि लालन पालन करणं अन तेच भंगून टाकून त्या द्रव्यातून पुन्हा नवीन सृजन करणं; साराच त्या आदिशक्तीचा विलास. त्या आदिशक्तीने स्वत:ला गाडून घेतलं म्हणून हे विश्व आकारास आलं. सृजनाचा हा पिसारा दिसतो पण त्यासाठी गाडून घेतल्यामुळे आई दिसत नाही. अन युगानुयुगे हे जग, या विश्वातील कणनकण शोधतो आहे आपल्या आईला.

हेच आईपण जगणाऱ्या, भोगणाऱ्या अन समजावून सांगणाऱ्या निवेदितांनी आजच्याच दिवशी दार्जीलिंग येथे शेवटला श्वास घेतला.

या नवरात्रीतील आदिशक्तीचे जागरण या विश्वातील प्रत्येक स्त्री आणि पुरुषातील, प्रत्येक सजीव आणि निर्जीवातील, प्रत्येक सचेतन आणि अचेतनातील, प्रत्येक अणुरेणूतील `आई' जागवो असा जोगवा मागतो. जोगी आणखीन काय करू शकतो?