हिंदू, धर्म नव्हे समाज

केरळचे राज्यपाल आरिफ मोहम्मद खान यांनी काल वक्तव्य केले की, हिंदू ही एक भौगोलिक संकल्पना आहे. त्यांचं हे वक्तव्य पाहून खूप बरं वाटलं. ८-१० वर्षांपूर्वी समाज माध्यमावर मी मांडलेली भूमिका आज त्यांच्या सारख्या माणसाने मांडली. (मेमरीत कुठे सापडली ही पोस्ट तर repost करीनच.) हा खूप महत्त्वाचा मुद्दा आहे. हिंदू ही एक भौगोलिक, सामाजिक संकल्पना आहे. त्यामुळेच हिंदू धर्म हा चुकीचा शब्दप्रयोग आहे. हिंदू असा कुठला धर्म नाही. उपासना मार्ग या अर्थाने धर्म हा शब्द वापरायचा असेल तर हिंदूंचे अनेक धर्म असू शकतात. शीख, जैन, बौद्ध, सनातनी, वेदांती, वैष्णव, शाक्त, तंत्र; असे सगळे हिंदूंचे धर्म आहेत आणि जसजसे अभिसरण होत जाईल तसतसे; इस्लाम व ख्रिश्चन हेदेखील हिंदूंचे धर्म होतील. उपासना पंथ म्हणून न वापरता विश्वाची धारणा करणारा या अर्थाने धर्म शब्द वापरायचा असेल तर त्याला कोणतेही prefix लावताच येणार नाही. त्यामुळे हिंदू धर्म असा शब्दप्रयोग न करता हिंदू समाज असा शब्दप्रयोग केला पाहिजे.

- श्रीपाद कोठे

२९ जानेवारी २०२३