देशभक्ती, सामाजिकता इत्यादींच्या आजच्या अनेक कल्पना, धारणा या युरोपिय प्रबोधनकाळ आणि दोन जागतिक महायुद्धे यांचा परिणाम आहेत. इस्लाम, ख्रिश्चन आणि औद्योगिक साम्राज्यवाद यांचाही त्यात वाटा आहे. या कल्पना आणि धारणा दूर करण्याची गरज आहे.
माणूस हा समाजाचा एक घटक आहे हा विचार याच धारणेचा परिणाम आहे. यातूनच पुढे human resources हा प्रकार आला. माणूस हा कशाचाही resource नाही. तो मूलतः एक स्वयंपूर्णता आहे. अन त्याचे जीवन हे पुन्हा एकदा ती स्वयंपूर्णता प्राप्त करण्याचा प्रवास आहे. समाज आणि त्याच्या साऱ्या व्यवस्था त्याच्या या प्रवासाला साहाय्य करण्यासाठी असायला हव्यात. दुर्दैवाने आज त्या तशा नाहीत. याच्या मुळाशी गेल्या काही शतकातील, वर नमूद केलेल्या बाबी आहेत. माणूस हा आर्थिक व राजकीय प्राणी तर नाहीच, पण तो सामाजिक प्राणीही नाही. त्याचं स्वरूप आणि प्रयोजन (खरं तर सगळ्या चराचराचंच स्वरूप व प्रयोजन) निराळं आहे. मात्र त्याचं प्राणी स्वरूप हेच मध्यवर्ती मानल्याचा परिणाम विचारपद्धती, ध्येयधोरणे, नियोजन, कायदे, न्यायव्यवस्था, रचना, पद्धती अशा सगळ्याच बाबींवर झाला आहे.
माणसाचा जीव हीसुद्धा एक commodity मानली जाते यापेक्षा वेगळे दुर्दैव ते कोणते? कदाचित पटणार नाही, गंमत वाटेल; पण हेल्मेटसक्ती किंवा सेल्फीबंदी किंवा हरित लवादाचे निर्णय इत्यादी गोष्टी देखील याच चुकीच्या मार्गाचा परिणाम आहेत.
- श्रीपाद कोठे
२२ जुलै २०१६
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा