वरवरचे

खोटे, दिशाभूल करणारे दावे करणाऱ्या जाहिराती करणाऱ्या celebrity लोकांना जबर दंड आणि कारावास अशी तरतूद असणारा एक कायदा येऊ घातला आहे. ढोबळ मानाने हे चांगलेच आहे. त्याचा नेमका तपशील आणि अंमलबजावणी, त्यातील अडचणी इत्यादी हळूहळू स्पष्ट होईलच. पण प्रथमदर्शनी जाणवणाऱ्या काही गोष्टी-

१) चॉकलेटमध्ये अळ्या आढळल्या इत्यादीसारख्या कारणांसाठीही celebrity ना सजा होईल का? ते चुकीचे ठरेल.

२) जाहिराती असा दावा कंपनीसाठी, कंपनीच्या वतीने करतात. मग कंपनीला सजा होईल की नाही? दिशाभूल करणाऱ्या कंपनीला कारभार, व्यवसाय करण्याचा अधिकार राहावा का?

३) खोटे दावे करणाऱ्या फक्त celebrity नाच सजा का? अन्य मॉडेल्सना का नको?

४) आश्वासने आणि दावे या वेगळ्या गोष्टी मानायच्या का? देशाच्या, समाजाच्या कल्याणाचे दावे करणारे राजकीय पक्ष, राजकीय नेते, सरकारे यांना सजा का नको?

या अनुषंगाने सहज परवा टेलिफोनचं बिल भरायला आलेले एक काका आठवले. बिल भरायला थोडी रांग होती. बोलताना हेल्मेट विषय आला. काका संतापलेच. म्हणाले- `हेल्मेट घातल्यावर मरणार नाही असं आश्वासन कोणी देतं का? मंत्र्याने, आरटीओने, पोलिसांनी stamp paper वर लिहून द्यावं तसं. उगाच आपले तमाशे करतात. मी ३०-४० वर्ष गाडी चालवतो. काहीही झालं नाही. आता या वयात त्याची सवय व्हायलाही अवघड आहे हो. एकदा घालून पाहिलं- चार चार वेळा मान वळवून पहावी लागत होतं. कदाचित हेल्मेट घातल्यावरच अपघात होऊ शकेल. दीड शहाणे आहेत सगळे. हे म्हणजे कसं आहे माहीत आहे का? काशी बिशीला गेलं की पंडे सांगतात- अमुक ग्रहाची शांती करा, नाहीतर अरिष्ट येईल वगैरे. मग शे पाचशे, हजार रुपये उकळतात. तसंच आहे. तुम्ही हेल्मेट नाही घातलं तर मराल असा धाक घालायचा अन खिसा कापायचा. अमुक काही तरी होईल वगैरे करून घाबरवणे अन डल्ला मारणे म्हणजे अगदी `सभ्य डाकूगिरी' आहे हो.'

आश्वासने अन दावे असेही असतात. त्यांचं काय? प्रश्नांच्या मुळाशी जाऊन प्रश्न सोडवण्यापेक्षा काहीही थातूरमातुर, निरर्थक गोष्टी करण्यातच आम्ही व्यक्ती म्हणून अन समाज म्हणूनही धन्यता मानू लागलो आहोत. नाही का?

- श्रीपाद कोठे

31 ऑगस्ट  2016